Wyodrębnił ją w czasach nowożytnych Zygmunt Freud, a potem jego uczniowie doprecyzowali złożone pojęcie osobowości. To obecnie filar zwrotów psychologicznych, które definiują człowieka. Osobowość w dużej mierze jest tym, co daną osobę reprezentuje oraz co zamierza pokazać na swój temat innym. Kształtuje się ją w trakcie kontaktów z bliskimi nam ludźmi. Wpływ na formę osobowości ma też charakter człowieka.

Jak się okazuje, wiele problemów emocjonalnych i psychicznych może dotyczyć zaburzeń w strukturze osobowości człowieka. Zaburzenia osobowości (perturbatio personalitatis, personality disorder) klasyfikuje się jako zaburzenia psychiczne, charakteryzujące się silnie zakorzenionymi, trwałymi wzorce nieprzystosowania w relacji ze środowiskiem, a często też postrzegania go tak, że powoduje to trudności w funkcjonowaniu społecznym, jak też w funkcjonowaniu behawioralnym. Innymi słowy, to zaburzenia psychiczne, w których u chorej osoby wykształciły się niewłaściwe cechy osobowości, silnie i skutecznie utrudniające normalne życie w otoczeniu innych ludzi.
 

Wybrane przykłady zaburzeń osobowości
 

Osobowość anankastyczna to zaburzeniem z wyraźnym wzorcem zachowań, które opierają się o przesadny perfekcjonizm. Jest to więc zarówno dbałość o porządek, ale też potrzeba silnej kontroli w relacjach z różnymi osobami. Charakteryzuje się niedojrzałą i nieprzystosowawczą sztywnością zachowań oraz sztywnością reakcji na zachowania innych.

Osobowość anankastyczna znana jest w psychiatrii jako osobowość obsesyjno-kompulsyjna. Nie mylmy jej jednak z innym zaburzeniem osobowości, zwanym zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym, czyli nerwicą natręctw, zwaną też zespołem anankastycznym. Jest to schorzenie wyróżniające się częstym pojawianiem się natrętnych myśli, czynności, którym bardzo trudno nie ulec.

Osobowość paranoiczną charakteryzuje niezwykła podejrzliwość w relacjach z innymi osobami oraz poczucie, że planują wyrządzenie jej krzywdy. Życiowe porażki uznaje za zamierzony efekt działania nieżyczliwego otoczenia. Obawa i podejrzliwość skutecznie uniemożliwia osobie z osobowością paranoiczną na poprawne funkcjonowanie społeczne.

Objawami paranoicznego zaburzenia osobowości mogą też być tendencje do długiego i bardzo zaangażowanego emocjonalnie przeżywania poznanych krytycznych uwag o sobie. Żartobliwe, niewinne komentarze brzmią wtedy jak bezwzględne obelgi. Paranoicy nie ufają nawet swoim życiowym partnerom.
 

Narcystyczne zaburzenie osobowości cechuje poczucie niezwykłej wyższości, chorobliwa potrzeba podziwu, atencji oraz brak empatii. Osoba z tym zaburzeniem wierzy w fakt, że jest kimś wyjątkowym i niepowtarzalnym, ale jednocześnie tych cech nie dostrzeże u innych. Skupia swoje działania i uwagę na abstrakcyjnych, wyidealizowanych i dalekosiężnych celach. Najistotniejsza jest dla osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości potrzeba eksponowania własnej osoby.
 

Osobowość dyssocjalna, czyli antyspołeczne zaburzenie osobowości wyróżnia się trwałym wzorcem, który polega na lekceważeniu i łamaniu norm społecznych. Przejawia się często w braku empatii, impulsywności, nieodpowiedzialności oraz kłamstwie.

Chociaż osobowość dyssocjalna częściej niż ogół społeczeństwa wchodzi w zatarg z prawem, to jednak często wyróżnia się wśród nich psychopatów odnoszących sukces (successful psychopaths). To bezwzględne w działaniu osoby, które powstrzymują patologiczne zachowanie, a odnoszą triumf w nauce, czy też biznesie.

Pograniczne zaburzenie osobowości, czyli osobowość borderline wyróżniają liczne negatywne emocje, czyli złość, agresja, wściekłość, smutek, niepokój, czy panika, przy jednocześnie bardzo niskim progu tolerancji stresu.

Bojąc się porzucenia, osoby z borderline całkowicie się izolują, trzymają nawet najbliższych na dystans, lub też odwrotnie, dążąc do utrzymania stałej bliskości. Wykazują silną potrzebę do całkowitego odcinania się od odczuwanych emocji, a ich ja ulega fragmentacji.

Warto też wiedzieć, że to osobowość wpływa często na pojawienie się zaburzeń nerwicowych. Sprzyjają ich rozwojowi osobowość anankastyczna, osobowość lękliwa i osobowość histrioniczna.

2019-04-26