Paranoidalne zaburzenie osobowości, znane jako osobowość paranoiczna jest przyporządkowane w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 w grupie zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania, z przyznanym zaburzeniu kodem F60.0. Chociaż zjawisko zostało ściśle zdefiniowane i opisane, to trzeba jednak pamiętać, że zaburzenia osobowości miewają bardzo różne stopnie nasilenia i na ogół różnią się w poszczególnych przypadkach występowania.

Cechy osobowości paranoicznej

Osobowość paranoiczną wyróżnia od innych osobowości szczególna podejrzliwość wobec innych ludzi oraz głęboka wiara, że osoby z jej otoczenia planują wyrządzenie jakiejś krzywdy. Jakiekolwiek niespodziewane życiowe porażki uznawane są zawsze za zamierzony efekt czyjegoś działania. Stale narastające obawy przed próbą wykorzystania przez innych oraz przed doświadczenie krzywdy ze strony innych ludzi skutecznie uniemożliwiają paranoikowi funkcjonowanie społeczne.

Charakterystycznymi objawami wystąpienia paranoicznego zaburzenia osobowości bywają też tendencje do długiego i silnego emocjonalnie przeżywania zasłyszanych wobec siebie krytycznych uwag. Żartobliwe komentarze brzmią w głowie chorego jak potężne obelgi. Występuje też zjawisko stałego podejrzewania partnerów o ich niewierność w związku. Chorzy maja też wrażenie, że nie powinni dla swojego bezpieczeństwa ufać w pełni życiowym partnerom.

Człowiek z osobowością paranoiczną umiejętnie unika rozmów o samym sobie, o nurtujących go obawach i narastających problemach. Nie zwierza się, bo boi się, że informacje będą w przyszłości wykorzystane przeciwko niemu w jakiś abstrakcyjny lub konkretny sposób. Zaburzenie to częściej stwierdza się mężczyzn niż u kobiet.

Paranoidalne zaburzenie osobowości bywa też elementem schizofrenii paranoidalnej. W takim wypadku paranoidalny zespół współwystępuje z objawami wytwórczymi, które charakteryzują schizofrenię.

U paranoika często obserwuje się postawę ksobną. Poprzez ksobne urojenie rozumiemy występowanie u chorego częstego przekonania o nadmiernym, wścibskim zainteresowaniu całego otoczenia jego osobą.

Przyczyny występowania zaburzenia

Według wielu znawców tajemnic ludzkiej psychiki, w trakcie rozwoju niemowlęcia następuje też u niego czas na paranoidalne przeżywanie świata. Taka reakcja jest wtedy całkiem normalną metodą adaptacji, związaną z doświadczeniami maluszka. Formę buforu, który przywraca poczucie bezpieczeństwa dziecka, pełni wtedy najczęściej matka. Niestety, jeśli paranoidalne postrzeganie rzeczywistości pojawia się po wielu latach, jest już niebezpiecznym dla zdrowia psychicznego zjawiskiem.

Tak, jak i w przypadku różnych zaburzeń osobowości, tak też w przypadku paranoicznej osobowości nie można zwykle jednoznacznie stwierdzić, co wywołało niechcianą zmianę. Rozwój paranoidalnej struktury osobowości może więc dotyczyć osób, które jako dzieci nie czuły swobody działania, a ich przekonanie o samych sobie było mocno zaburzone. Mogły być też krzywdzone, wystawiane na krytykę, charakteryzujące się nadaną im w rodzinie rolą ofiary. To wszystko kształtowało silny wzorzec kryzysu wobec podstawowego zaufania do ludzi.

Prawdopodobnie duże znaczenie może mieć też paranoidalne zachowanie rodziców, goszcząca w domu rodzinnym atmosfera lęku oraz niepewności wobec świata. Wpływ na rozwój niemal każdej osobowości wywierają czynniki zarówno biologiczne, jak też środowiskowe.

Terapia paranoidalnych zaburzeń osobowości

Leczenie paranoika wymaga skorzystania przez niego ze specjalistycznej opieki medycznej. Psychoterapia może przynieść najlepsze efekty w skutecznej terapii paranoicznego zaburzenia osobowości. Psychiatria nie wskazuje w tym wypadku konkretnej, właściwej metody psychologicznej, bo doświadczenie pokazuje, że w różnych przypadkach oczekiwane efekty postępują przy stosowaniu całkowicie odmiennych rodzajów psychoterapii.

Stosowanie farmakoterapii często następuje wtedy, kiedy w osobowości chorego ujawniają się też inne zaburzenia psychiczne, jak paniczny lęk lub epizody depresyjne. Chociaż leczenie osobowości paranoicznej przynosi pozytywne skutki, to jednak proces ten nie jest szybki i nie jest łatwy.

2018-11-09