Manicheizm jest jednym z najlepiej znanych systemów dualistycznych, jakie pojawiły się po narodzeniu chrześcijaństwa. Manichejska teologia jest niezwykle bogata i posiada skomplikowane formy mityczne, nie do końca zrozumiałe dla współczesnego człowieka.

Nazwa pochodzi od imienia jej założyciela - Persa Maniego. Mani przyszedł na świat w 216 r.n.e. nieopodal perskiej stolicy państwa Seleucydów. Mając kilkanaście lat, Mani organizował własną wspólnotę religijną. Głoszone przez niego tezy zainteresowały perskiego władcę Szapura I.

Przychylność króla potężnego imperium ułatwiła Maniemu głoszenie tez religii światłości, jak zwano manicheizm.

W swym centralnym micie religia światłości głosiła, iż na początku istniały dwie zasady, dwa wszechogarniające byty - dobra i zła.

Pierwszą z nich był Ojciec Wielkości, drugą - Hyle (czyli materia). Wskutek inwazji ciemności na światłość doszło do katastrofalnego pomieszania obu zasad i uwięzienia cząstek światłości, czyli m.in. ludzi w świecie materii.

Spokojny i pełen ładu Ojciec Wielkości i stworzone przez niego byty nie mogą wprost walczyć z synem Hyle, księciem tego świata, a jedynie inspirują i prowadzą proces oddzielania światłości od ciemności, wyzwalania człowieka przez gnozę.

Naturą ciemności jest nienawiść i konflikt, który rozpoczął kosmogoniczny taniec Zła i Dobra. Gnany niepokojem Hyle pod postacią Ciemności przybywa do granic Królestwa Światłości i rozpoczyna z nim walkę.

Atak ciemności jest gwałtowny i bezładny, ale wojna sprawia, że Hyle rozwija swoją demoniczną inteligencję, walczy przebiegle i próbuje pokonać emanacje światłości.

Ojciec Wielkości jest z natury pacyfistyczny i dobry, ale zamierza bronić swojej domeny. Rodzi trzy emanacje, podczas których powstają do walki i życia świetliste byty w liczbie dziewięciu.

Pierwsza emanacja rodzi byt o nazwie Wielki Duch. On powołuje do istnienia Matkę Żyjących, żeby mogła narodzić Pierwszego Człowieka oraz jego pięciu Synów. Synowie są nie tylko znani jako pięć żywiołów elementarnych: ogień, wiatr, woda, światło i eter, ale stanowią też o mocy i sile Pierwszego Człowieka w wojnie z Hyle.

Wiodącą postacią jest w manicheizmie Jezus Świetlisty i jego wysłannicy - Zaratustra, Budda, Jezus historyczny i wreszcie sam twórca manicheizmu, Mani.

Manicheizm był religią ascetyczną. Jednak powstał Kościół z "wybranymi" na czele, z kilkoma sakramentami i ogromną aktywnością misjonarską. Manicheizm - po męczeńskiej śmierci jego twórcy - rozprzestrzenił się stopniowo najpierw w całym niemal Cesarstwie Rzymskim. Z czasem stał się obiektem prześladowań przez Kościół rzymski.

Wzbudzał jednak zainteresowanie. Był religią państwową w kaganacie Ujgurów, a wielu zwolenników posiadał na terenie Kalifatu Muzułmańskiego oraz w Chinach. Manicheizm prześladowany był niemal wszędzie i zawsze, aż zniknął z areny dziejów.

Gnostycką herezją XII wieku naszej ery, która nawiązywała silnie do manicheizmu była herezja katarska, obejmująca tereny górnej Italii i południowej Francji.
 

 

 

2014-09-18