Współcześnie dominujące nurty psychologiczne dość krytycznie oceniają twór, z którego wyrosły, czyli klasyczną psychoanalizę. Jest to dziedzina zaproponowana przed ponad stu laty przez Zygmunta Freuda i służąca do porządkowania sfery uczuciowej i emocjonalnej człowieka. Psychoanaliza staje się się więc historyczną metodą terapeutyczną, z rzadka stosowaną w praktyce przez niektórych, wyrosłych na niej specjalistów.

Według psychoanalizy pojęcie kompleksu Edypa kryje w sobie potrzebę seksualnej relacji dziecka z rodzicem płci przeciwnej i pragnieniem dziecka do wyeliminowania rodzica tej samej płci, postrzeganego jako seksualnego rywala.

Przeciwnicy psychoanalizy nie wierzą, że ma jakikolwiek sens upatrywanie się w doświadczeniach z okresu dzieciństwa przyczyn zaburzeń psychicznych dorosłej ludzkiej jednostki. Tymczasem, jednym z podstawowych mechanizmów psychologicznych opisanych w ramach psychoanalizy przez Zygmunta Freuda bez wątpienia pozostanie kompleks Edypa.

Etymologia nazwy kompleksu Edypa wiąże się z greckim mitem. Lajosowi, władcy potężnej krainy przepowiedziano, że poniesie śmierć z ręki potomka. Ponadto, wdowa po Lajosie – Jokasta - miała związać się partnersko z ich synem. Lajosa przeraził ten scenariusz, wydziedzicza więc swojego syna, Edypa zaraz po jego narodzinach i pozbywa się go.

Edyp jako dorosły mężczyzna dowiaduje się od wyroczni delfickiej, że zabije ojca i poślubi matkę. Edyp zamierza zapobiec spełnieniu się mrocznej przepowiedni, Jednak nie zna tożsamości swoich rodziców. Niebawem w wyniku podróżnej sprzeczki z rąk Edypa ginie Lajos, nierozpoznany przez młodzieńca jako ojciec. W Tebach z kolei Edyp wygrywa walkę ze Sfinksem, a nagrodą okazuje się ręka Jokasty, z którą żyje szczęśliwie, płodząc czwórkę potomstwa. Kiedy jednak dowiedział się o tym, że zabił ojca i poślubił matkę, jego dotąd szczęśliwe życie popada w kompletną ruinę. Zdruzgotany psychicznie Edyp sam się oślepił i udał na wygnanie.

Według psychoanalizy kompleks Edypa może dręczyć człowieka bez względu na jego płeć. Kazirodcze pożądanie matki przez syna, powiązane z jednoczesną wrogością wobec ojca owocuje tzw. lękiem kastracyjnym. Wiąże się to z obawą chłopca przed karą, jaką poniesie ze strony ojca. Lęk kastracyjny powoduje więc  wyparcie odczuwanego pożądania seksualnego matki. Co więcej, chłopiec przechodzi proces utożsamienia się z ojcem, będący formą zastępczego zaspokojenia potrzeb seksualnych.

Wybitny uczeń Freuda, czyli Carl Gustav Jung zdefiniował mianem kompleksu Elektry kazirodcze pożądanie ojca przez córkę, U dziewcząt odczuwany kompleks kastracji wprowadza je w świat różnic płciowych, umożliwiając nawiązania relacji z ojcem. Formą leku kastracyjnego u dziewcząt jest zazdrość i chęć posiadania męskiego organu płciowego, czyli penisa.

Jednak dziewczynka drogą obserwacji i analizy przekonuje się, że nie może konkurować z przedstawicielem płci męskiej o męskiego członka. Odrzuca więc potrzebę męskiej aktywności fallicznej. Sytuacja ta powoduje również na tym etapie wyraźne rozluźnienie relacji córki z matką, Obiektem do budowania i utrzymywania relacji jest ojciec, bo posiada męskie narządy płciowe, będące poza sferą kobiecych możliwości.

Według psychoanalityków, zjawisko kompleksu Edypa u chłopca znika wraz z pojawieniem się lęku kastracyjnego. Jednak kompleks Edypa u dziewczynki nigdy nie zostaje całkowicie rozwiązany.

Psychoanaliza zakłada, że poprawne zakończenie kompleksu Edypa w dzieciństwie, determinuje sferę emocjonalną człowieka w wieku dorosłym. Ma on stanowić niezwykle ważny kompleks libido.

2018-09-10