Najciekawsze jednak, że choć autor wspomnianego wyżej aforyzmu nie był żadnym autorytetem naukowym w dziedzinie medycyny czy psychologii, niewiele minął się z prawdą. Współczesna wiedza pozwala zakładać, że ludzki umysł działa w oparciu o dwa systemy poznawcze: jeden - działający w sposób szybki, automatyczny, niemal bez wysiłku oraz drugi, którego uruchomienie wymaga uwagi, skupienia oraz świadomego działania.

Co więcej, najnowsze badania TNS Polska dowodzą, że intuicja, definiowana jako automatyczny proces myślowy, nie wymagający skupienia uwagi, podpowiada nam najczęściej złe odpowiedzi. Teorię tę potwierdza przeprowadzony w listopadzie ubiegłego roku test świadomego myślenia - Cognitive Reflection Test, opracowany przez Shane’a Fredericka.

W badaniu respondentom zadano trzy zagadki, nie wymagające z pozoru większego zastanowienia. Jak się jednak okazało, poprawnie na wszystkie pytania odpowiedziało zaledwie 6 proc. z reprezentatywnej grupy tysiąca ankietowanych Polaków powyżej 15 roku życia.

Pociechę stanowić może chyba tylko fakt, że niewiele lepiej poradzili sobie studenci z najlepszych amerykańskich uczelni. Tylko kilkanaście procent z nich poradziło sobie ze wszystkimi pytaniami. Czego one dotyczyły?

Pierwsze pytanie brzmiało: jeśli 5 maszyn w ciągu 5 minut produkuje 5 urządzeń, to ile czasu zajmie 100 maszynom zrobienie 100 urządzeń? Jeśli uważasz, że poprawną odpowiedzią jest 100 minut, jak odpowiedziało 46 procent respondentów, jesteś w błędzie. Właściwej odpowiedzi (5 minut) udzieliła większość Polaków, ale to była zaledwie rozgrzewka…

Kolejne zadanie okazało się bardziej skomplikowane. Dotyczyło lilii wodnej, która codziennie rozrasta się i staje dwukrotnie większa. Pytanie brzmiało, ile dni zajmie jej pokrycie połowy stawu, jeśli na zarośnięcie całego potrzebuje 48 dni. Tym razem błędnie odpowiedziała większość, dokładnie 76 procent badanych. Błędnie zgadywali 24 dni zamiast 47.

Ostatnie pytanie wydało się chyba nazbyt proste, bo logiczne myślenie nie włączyło się aż u 86 procent respondentów. Należało podać cenę ołówka, zakładając że jest on tańszy od pióra o 1 zł, podczas gdy razem kosztują 1,10 zł. Jeśli ty również sądzisz, że poprawna odpowiedź brzmi: 10 groszy, jesteś w większości. Tej niechlubnej, niestety… Poprawna odpowiedź to: 5 groszy. Odpowiedziało tak jedynie 14 procent badanych.

Jakkolwiek eksperyment niekoniecznie naukowców zaskakuje, pokazuje jednak, że intuicja wyprzedza zdrowy rozsądek i logiczne kalkulacje. Dlaczego? Bo ludzki umysł wbrew pozorom lubi chodzić na skróty i jest dość leniwy.  (bp)

2015-03-06