Kolor oka człowieka zależy od typu pigmentów (melanina) i ich ilości w tęczówce. Tęczówka to element oka, nieprzezroczysta tarczka. Oprócz źrenicy, tęczówka posiada jeszcze dwa układy włókienek mięśniowych. To one sprawiają, że tęczówka działa jak przesłona i reguluje dopływ światła. Z kolei składniki odpowiedzialne za kolor oka powodują, że światło słoneczne nie uszkadza delikatnego mechanizmu oka.

Kolor oczu to niesamowicie ważna cecha w relacjach z innymi ludźmi. Czy jednak kolor naszych oczu ma znaczenie dla innych ludzi? Okazuje się, że jak najbardziej! Ludzie o brązowych oczach odbierani są jako bardziej wiarygodni. Takie wnioski płyną z badania Karela Kleisnera oraz współpracowników na Uniwersytecie Karola w Czechach. Osoby badane oceniały twarze kobiet i mężczyzn na zdjęciach. Zdecydowana większość uczestników badań wskazała ciemnookich, jako osoby bardziej godne zaufania, niż osoby o jasnych, niebieskich oczach. Płeć osoby na zdjęciu nie miała znaczenia.

Skoro więc posiadamy określony kolor oczu, to w jakiś sposób determinuje to nasze zachowanie? Większość dzieci rodzi się z niebieskimi oczami. W ciągu pierwszych trzech lat kolor ten może się zmienić. Barwę oczu warunkuje bowiem melanina, a produkcja tego pigmentu następuje dopiero kilka tygodni lub miesięcy po urodzeniu. Po kilku latach stężenie melaniny w oku stabilizuje się i utrzymuje na stałym poziomie przez całe życie. Teoretycznie więc nie istnieje możliwość zmiany koloru oczu u osoby dorosłej.

Od każdej teorii są jednak odstępstwa. Istnieją czynniki wpływające na trwałą zmianę barwy oczu. Można do nich zaliczyć niektóre choroby oczu. Przykładowo, jaskra barwnikowa przyczynia się do ściemnienia tęczówki. Z kolei takie schorzenia, jak zespół Hornera i heterochromiczne zapalenie Fuchsa prowadzą do różnobarwności tęczówki.

Przekrwienie białek może wpływać bardzo silnie na nasze odbieranie koloru oczu. Robert R. Provine z University of Maryland w Baltimore County postanowił przeanalizować wpływ efektu przekrwionych oczu na postrzeganie przez innych oraz ich wpływ na percepcję atrakcyjności. Ludzie o przekrwionych oczach wydali się badanym bardziej smutni, mniej zdrowi oraz mniej atrakcyjni, niż właściciele nieskazitelnie białych oczu.



Zmiana koloru może też nastąpić w wyniku przyjmowania pewnych leków, które silnie wpływają na oko. Efekt wizualnej zmiany koloru oka wywołują pochodne prostaglandyn, wykorzystywane w leczeniu jaskry. Ponadto barwa tęczówki może ulec zmianie w wyniku doznanego przez człowieka urazu fizycznego.

Spekuluje się również od wielu lat, że na komórki tęczówki i ich zmiany koloru mogą oddziaływać pewne czynniki środowiskowe i genetyczne. Prawdopodobnie zwiększają bądź zmniejszają w tęczówce rozkład melaniny. Taki wpływ może mieć stres, będący silną reakcją organizmu o fizjologicznych cechach na czynniki zewnętrzne.

Ponadto w jednym z badań stwierdzono, że u 15% osób rasy kaukaskiej nastąpiło rozjaśnienie lub ściemnienie tęczówki w okresie dojrzewania. W rzeczywistości wszystko to wskazuje, że może istnieć jakiś nieznany gen lub geny odpowiedzialne za zmianę koloru oczu w czasie naszego życia. Być może owe geny reagują na hormony płciowe wydzielane w okresie adolescencji.



Niewielka zmiana w odcieniu barwy oczu może wynikać ze zmiany wielkości źrenicy. Rozmiar źrenicy ma bowiem wpływ na ilość światła docierającego do dna oka. Jak wiadomo, źrenica kurczy się i rozszerza w zależności od nastroju, a nie tylko w zależności od docierającego do oka światła.

Gniew i inne silne emocje powodują rozszerzenie źrenicy. Wówczas do dna oka dociera więcej, niż zwykle światła. Stąd też czasem może się wydawać, że tęczówka nieznacznie zmieniła barwę, a my odebraliśmy to, jako błysk w oku rozemocjonowanej osoby.

2014-07-22